Sadece ülkemizin değil, tüm dünyanın tartıştığı konuların başında elektronik sigara geliyor. Tıp otoriteleri, hukuk profesörleri, toplum sağlığı uzmanları, psikologlar ve daha kendi alanında pek çok uzman, dünyanın pek çok ülkesinde aynı konuyu tartışıyorlar: elektronik sigara. Ancak e-sigara veya elektronik sigara insan sağlığına olan etkilerinin tartışılıyor olması bu ürünlerin belli yasal düzenlemeler çerçevesinde satılmasını engellemiyor. Dünyanın pek çok ülkesinde tartışmalı olan e-sigara kimi ülkelerde tamamen yasak iken kimi ülkelerde çeşitli yasal düzenlemeler çerçevesinde satılıyor. Peki yasaklanan ülkelerde elektronik sigara neden yasak? Yasaklamaların temel nedeni ne? Tıp otoriteleri e-sigara veya elektronik sigara hakkında neler düşünüyorlar? Elektronik sigara yasağının temelinde ne yatıyor?
Tıp Otoriteleri: E-Sigara Hakkındaki Soruların Yanıtlanması İçin Zaman İhtiyaç Var
Eğer biri size e-sigaranın tamamen sağlıklı olduğunu söylüyorsa büyük ihtimalle ya yalan söylüyor ya da gelecekteki bir tarihten geliyordur. Bunun nedeni e-sigaranın insan sağlığı üzerindeki etkilerinin tam olarak anlaşılması için yeterince zaman olmaması. E-sigara üzerine yapılan tıbbi araştırmalar tüm hızıyla devam ediyor. Ancak bu durum, elektronik sigaranın tamamen sağlıklı olduğunu göstermiyor. Üstelik, e-sigara gibi insanların uzun yıllar boyunca ve gün içinde sıklıkla kullanacakları bir ürünün insan sağlığı üzerindeki etkilerinin anlaşılması için en az 100 yıla ihtiyaç var. Elbette bu durum sadece elektronik sigara ile ilgili değil. Hemen her ilaç veya ilaca benzeyen ürün -özellikle de size sigarayı bıraktırmak gibi bir iddiaya sahip olan bir ürün- belli bir süre denenmedikçe piyasaya sürülmez. Ne yazık ki bu engele dünyanın hemen her yerinde e-sigara da takılıyor.
Yani “elektronik sigara neden yasak?” veya “elektronik sigara sağlığımızı nasıl etkiliyor?” sorularının cevabı böylelikle verilmiş oluyor. Yine de e-sigara veya elektronik sigaraya ülke, hükumet, sivil toplum kuruluşları ve tıp otoritelerinin e-sigara için verdikleri tepki bu denli kesin ve net değil. Özellikle ABD ve İngiltere’de elektronik sigara yasak olması şöyle dursun, son derece popüler. Sigaranın neden olduğu insan ölümü değerlendirildiğinde özellikle büyük ülkelerin kesin ve net bir tavır koymaması ise son derece anlaşılabilir bir durum. Yine de özellikle ABD’de elektronik sigaranın çocuk ve gençleri etkilemesi konusu son derece gündemde. Belki de bu yüzden, ABD’de e-sigara reklamları televizyonlarda gündüz kuşağında yer almıyor ya da sadece 18 yaş üstü kişilerin takip ettikleri mecralarda e-sigara reklamları yayınlanıyor.
Elektronik Sigara Neden Yasak Ve Nerede Yasak?
ABD, İngiltere, Rusya, Avrupa Birliği, Asya ya da Arap Ülkeleri… Kesin bir tavırla veya dolaylı yollardan… E-sigarayı neden yasaklamak istiyorlar? Bu ülkelerde elektronik sigara neden yasak? Bu sorunun cevabını belli başlıklar altında toplayabiliriz:
1- Elektronik sigaranın özellikle uzun vadede insan sağlığı üzerindeki etkileri henüz bilinmiyor. Pek çok kullanıcı, e-sigara kullandıklarında daha rahat nefes alıp verdiklerini belirtseler de, e-sigaranın sağlık üzerindeki etkileri tam olarak belli değil.
2- Piyasada bulunan e-sigara ve yan ürünlerinin denetlenmesine dair çeşitli sorunlar var. Örneğin özellikle süt, karamel, kek, tereyağı aroması içeren likitlerde “Diacetyl” adı verilen bir kıvam arttırıcının kullanıldığı (bu madde aynı zamanda gıda sanayinde de kullanılıyor) ve bu katkı maddesinin akciğerlerde bazı sorunlara yer açtığı sık sık dile getiriliyor.
3- E-Sigara ürünlerinin pazarlanması ile ilgili sorunlar özellikle ABD ve İngiltere gibi ülkeleri yakından ilgilendiriyor. Bu ülkelerdeki genel kanı, e-sigara likit içeriklerinin sahip olduğu çeşitli aromaların gençleri cezbettiği yönünde. Ürünlerin satışında 18 yaş sınırlandırması bulunuyor olsa da, pazarlama ve reklam konusu, elektronik sigaralarla ilgili olarak hala tartışılan bir mesele.
4- Büyük sigara üreticileri ve elektronik sigara endüstrisi arasında garip bir ilişki hakim. Genellikle “Big Tobacco” olarak bilinen geleneksel tütün sigarası üreticileri, e-sigara ile ilgili araştırmalardan kaçınıyorlar. Ancak bu, tütün sigarası satışlarının düşmesini engellemiyor. Buna ek olarak pek çok sigara firması, elektronik sigaraya karşı bir duruş sergilerken diğer yandan da tütün endüstrisinin geleceği olan e-sigaralara göz kırpıyor. Bugün, Philip Morris ve benzeri büyük sigara üreticilerinin e-sigaraya benzer ürünler piyasaya sürdükleri veya e-sigara firmalarını satın aldıkları biliniyor. Bu satın alma işlemleri aynı zamanda “elektronik sigara tütün lobileri tarafından engelleniyor” veya “devletler sigaradan yüksek vergi aldıkları için e-sigarayı engelliyor” söylentilerine de bir cevap niteliğinde.
5- Elektronik sigara endüstrisi dünyanın pek çok yerinde hızla gelişiyor. Ancak eğer “bu elektronik sigaralar nerede üretiliyor?” sorusunu kendinize soruyorsanız hangi marka veya model kullanıyorsanız kullanın bunun cevabını “Çin” olarak verebiliriz. Smok, Joyetech, Kangertech, Vaporesso gibi popüler sigara markalarının “afili marka isimleri” olmasına karşın Çin’de üretildikleri biliniyor. Yakın zamanda Asya, e-likit pazarında da piyasada söz sahibi. Peki Çin’in e-sigara üretimi konusundaki bu hakimiyeti ürünün yasaklanmasında ne gibi bir etkiye sahip?
Elektronik sigarayı destekliyor veya karşı çıkıyor olabilirsiniz. Özellikle cihaz ve e-likit markalarının sıkı bir denetimden geçmesi gerektiği konusunda kullanıcılardan satıcılara, sivil toplum kuruluşlarından tıp çevrelerine kadar herkes hemfikir. Ancak karşınızda “Çin” gibi bir ülke olunca, özellikle elektronik sigara üretimini standartlar dahilinde tutmak çok daha zor bir hal alıyor. Aynı durum giderek artan e-likit çeşitleri için de geçerli. Özellikle e-likit üretim standartları konusunda Avrupa Birliğinin tartışmasız bir üstünlüğü var.
Yine de pek çok Avrupa Ülkesinden içinde “diacetyl” içeren likit çeşitlerine pek çok dükkandan rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
6- Sağlık otoriteleri e-sigara konusunda sorumluluk almak istemiyorlar. Her ne kadar e-sigara ile ilgili FDA gibi sağlık otoritelerinden olumlu geri dönüşler olsa da, şu an için e-sigaranın uzun vadede insan sağlığını nasıl etkilediği tam olarak bilinmiyor. Bu da özellikle tıp otoritelerinin elektronik sigara konusunda kesin bir hüküm vermesini engelliyor.
7- Bazı ülkelerde elektronik sigara ve yan ürünleri uyuşturucu kullanımı için de kullanılabiliyor. Bu da denetimin çok sıkı olmadığı ülkelerde cihazın yasaklanmasına neden oluyor.
Elektronik Sigara Yasaklarında Hangi Unsur Ağır Basıyor?
Özellikle ülkemizde elektronik sigara neden yasak sorusuna cevap olarak “tütün lobisi” gösteriliyor. Bu görüşe göre büyük tütün sigarası üreticileri elektronik sigaranın yaygınlaşmasını engelliyor. Bu kısmen doğru. Ancak ülkemizde veya yasaklı diğer ülkelerde elektronik sigaranın yasak olmasının tek ve temel nedeni bu değil.
Elektronik sigaranın yasak olmasındaki en büyük neden sağlık. Şu an için e-sigara, kullananlardan tam not alan bir kurtarıcı gibi görülüyor olsa da uzun vadede insan sağlığına olan etkileri tam olarak bilinmiyor. Bu da devlet ve hükumetleri e-sigara konusunda daha temkinli davranmaya itiyor. Buna karşın ABD gibi vahşi kapitalizmin etkili olduğu ülkelerde elektronik sigara konusunda deyim yerindeyse “pazarlama, bilimin önüne geçmiş” denebilir. Özellikle ABD ve Kanada’da elektronik sigaranın pazarlaması ve reklamlarıyla ilgili sıkı kanunların olması, otoritenin çok daha rahat davranmasına neden oluyor.
Avrupa Birliği Ülkelerinde de durum hemen hemen aynı. Denetim ve düzenlemeler çok sıkı olduğu için elektronik sigara kullanmak serbest. Dünya çapında, elektronik sigara yasakları genellikle denetimin çok sıkı olmadığı ülkelerde yasaklı. Elbette bu tabloda ülkemiz Türkiye yok.
Türkiye ’de Elektronik Sigara Neden Yasak?
Bunun en temel nedenlerinden birisi de hükumetimizin ve sağlık bakanlığımızın tütün ürünleri gibi bir çok zararlı ve bağımlılık oluşturan tekel ürünlerine karşı açmış olduğu savaştır. Dünyanın hemen her yerinde e-sigara -tütün kullanmıyor olmasına karşın- bir tütün ürünü olarak görülüyor. Bu da halk sağlığını korumak adına hükümetlerin elektronik sigarayı yasaklamasına neden oluyor. İngiltere gibi gelişmiş ülkeler gerekli laboratuvar araştırmalarından sonra aslında gerçek sigaradan daha az zararlı olduğunu anlayarak üretim, satış ve kullanımını sıkı denetimlerle serbest bırakmıştır. Ülkemizde de aslında bu laboratuvar araştırmaları yapılabilse gerçekten ak ile kara bir birinden kolaylık ile ayrılacaktır.
Eğer ülkemizde elektronik sigara neden yasak sorusuna cevabınız “tütün lobisi” ve “tütün sigarası üreticileri” ise bir kez daha düşünmenizi öneririz. Çünkü daha önce de belirttiğimiz üzere pek çok sigara üreticisi e-sigaraya karşı duruş sergilese de pek çoğu da bu devrimin nimetlerinden faydalanmak niyetinde. Bu yüzden elektronik sigara yasağının arkasında büyük sigara firmalarının olduğunu söylemek komplo teorisinden öteye geçemiyor.
Pek çok ülke, elektronik sigara konusunda tedirgin. Bunun nedeni elektronik sigaranın tıbbi ve bilimsel açıdan etkilerinin bilinmiyor oluşu. Bu yüzden e-sigaranın ülkemizde de yasak olması veya satışının sınırlandırılması doğal.
Ülke Ülke Elektronik Sigara Yasakları…
Peki hangi ülkede elektronik sigara yasak? Çin, ABD, İngiltere, Kanada ve Avrupa Birliği, elektronik sigara kullanmanın serbest olduğu ülkelerden. Bu ülkelerdeki denetimin sıkı olması, hükumetlerin diğer ülkelere nazaran daha serbest davranmasını sağlıyor. Ayrıca bu ülkelerde cihazları kullanmak serbest olmasına karşın üretim ve satışlarla ilgili kanunlar son derece sıkı.
Güney Amerika, Çin Dışındaki Asya Ülkeleri, Rusya e-sigara satışının yasak olduğu ülkeler arasında geliyor. Ülkemizdeyse e-sigara yasaklarının temelinde sağlıkla ilgili endişeler yatıyor. Arap Ülkeleri, İran, Afrika ve Avustralya’da ise elektronik sigaralarla ilgili sınırlayıcı kanunlar yok.